के तपाईंले कहिल्यै यो प्रश्न सुन्नु भएको छ कि पुरुष कुन उमेरमा बुबा बन्नु पर्छ? सायदै सुन्नुभएको होला।
तर कुन उमेरमा महिला आमा बन्ने भन्ने प्रश्न भने सुनिरहनु भएको छ।
यो प्रश्न बेला बेलामा चर्चामा आइरहन्छ। पुनः यस विषयलाई लिएर बहस सुरु भएको छ। यसको कारण बनेका छन् आसामका मुख्यमन्त्री हिमन्त विश्व शर्मा। उनले महिलाका लागि २२ देखि ३० वर्षको उमेर नै आमा बन्ने सही समय भएको बताएका छन्।
गुवाहाटीमा भएको एक कार्यक्रममा उनले भने, 'आमा बन्नको लागि सबैभन्दा राम्रो उमेर २२ देखि ३० वर्ष हो। महिलाले यसलाई पालना गरे आमा र बच्चा दुवैको लागि राम्रो हुन्छ।'
प्रदेशमा मातृ तथा बालमृत्युदर घटाउने प्रयास सम्बन्धी कार्यक्रममा शर्माले यस्तो बताएका हुन्। उनले यस दिशामा आफ्नो सरकारको प्रयासबारे जानकारी दिँदै थिए। उनका अनुसार मातृ तथा बाल मृत्युदर बढ्नुको प्रमुख कारण कम उमेरमा विवाह र गर्भावस्था रहेको छ ।
उनले भने, 'हामी नाबालिग बालिकाको जबरजस्ती विवाह र उनीहरुको प्रारम्भिक मातृत्वको कुरा गरिरहेका छौँ तर महिलाले आफ्नो विवाहलाई धेरै समय ढिलो नगर्नु पनि जरुरी छ। भगवानले हाम्रो शरीरलाई छुट्टाछुट्टै बनाउनुभएको छ। विभिन्न उमेरमा फरक–फरक काम गर्न बनाउनुभएको छ।' ३० वर्ष पुगेका महिलाले जतिसक्दो चाँडो विवाह गर्नुपर्ने पनि शर्माले बताए ।
सुरू भएको बहस
एक पक्ष भन्छन्, ‘महिलाको शरीरमा उसको अधिकार छ र त्यो निर्णय गर्ने अधिकार उसैलाई मात्र छ, अर्थात् उनी कहिले आमा बन्न चाहन्छिन् र कति समयसम्म आमा बन्ने उनको आफ्नो निर्णय हो।'
महिलाको सवालमा काम गर्ने कार्यकर्ताले शर्माको यो भनाइको आलोचना गर्दै जुनसुकै पदमा किन नहोस्, महिलाले कुन उमेरमा आमा बन्ने भन्ने अधिकार कसैलाई नभएको बताएका छन्।
तर, कतिपय डाक्टरहरुका अनुसार महिलाको आमा बन्नको लागि उपयुक्त उमेर २० देखि ३० वर्षसम्म हुन्छ र उनीहरुले यसको लागि मेडिकल कारण पनि बताउँछन्।
स्त्री रोग विशेषज्ञ शालिनी अग्रवालले महिला निश्चित उमेरमा आमा बन्ने हो भने यो स्वास्थ्यका लागि राम्रो हुने बताउँछिन् किनभने उमेर पुगेपछि महिलाको शरीरमा प्रजनन क्षमता घट्ने गर्छ।
अग्रवाल पनि करियरलाई महत्व दिनुपर्ने बताउँछिन् तर मातृत्व र करियरबीच सन्तुलन मिलाउन जरुरी रहेको बताउँछिन् ।
मातृत्व र करियरको द्वन्द्व
सेन्टर फर सोशल रिसर्चकी निर्देशक तथा महिला अधिकारका अभियन्ता रञ्जना कुमारी यस विषयमा कुनै पनि चिकित्सक वा विज्ञले सुझाव दिनसक्ने तर राजनीतिज्ञले यस विषयमा बोल्नु हास्यास्पद भएको र यसको आलोचना हुनुपर्ने बताउँछिन्।
उनी भन्छिन्, ‘हामीले आईटी, बैंकिङ र ट्राभल टुरिजममा काम गर्ने महिलामाथि अनुसन्धान गर्यौं। ती महिलालाई ठूला-ठूला पदको अफर आएको देखेका थियौं तर घर र अफिसबीच सन्तुलन मिलाउन गाह्रो भएकोले उनीहरूले ती अवसर स्वीकार गर्न असमर्थ रहे।’
त्यसैले प्रश्न उठ्छ कि के महिलाका लागि पारिवारिक र सामाजिक जिम्मेवारी सर्वोपरी हुन्छ ?
भारतमा, बच्चा हुर्काउने र हुर्काउने जिम्मेवारी मुख्यतया महिलाको मानिन्छ र समाजमा संयुक्त अभिभावकको कुनै अवधारणा छैन।
रञ्जना कुमारी भन्छिन्, ‘अहिले कतिपय महिलाले बच्चा जन्माउन चाहँदैनन् वा ढिलो बिहे गर्न चाहन्छन्, जसलाई समाजमा सम्मान गर्नुपर्छ। अर्कोतर्फ, प्रविधिको यति धेरै विकास भइसकेको छ कि उनीहरूले चाहेको बेला सन्तान जन्माउन सक्छन् तर किन स्वतन्त्र रूपमा निर्णय गर्न सक्दैनन् ?'
जलवायु परिवर्तन, कर्पोरेट क्षेत्र र महिलाको दृष्टिकोणबाट विकास जस्ता विषयलाई समेट्ने पत्रकार अदिती कपुरले बच्चा जन्माउने र सँगै करियर बनाउने बोझ महिलामाथि हुने गरेको बताइन्। यस्तो अवस्थामा उनीहरूका लागि यस्तो सुविधा उपलब्ध गराउन आवश्यक छ, जसले उनीहरूलाई मद्दत गर्न सक्छ।
उनी भन्छिन्, ‘महिलामा बच्चा जन्माउन जैविक दबाब हुन्छ। पुरुषका लागि पितृत्व बिदाको प्रावधान वर्षौं पछि आयो।'
यो कुरालाई अगाडि बढाउँदै डा. सुचित्रा दलवी भन्छिन् , “एउटी आमा संगठित होस् वा असंगठित क्षेत्रमा काम गर्नुहुन्छ, आफ्नो बच्चाको स्याहारसुसारको व्यवस्था गर्नुपर्छ र महिलाको लागि रोजगारी सुरक्षा हुनुपर्छ। घरको पुरुषले पनि पूर्ण जिम्मेवारी लिनुपर्छ।'
समाजमा आउनुपर्ने परिवर्तन
समाजमा महिलाले विवाह गरेर सन्तान जन्माउनु अनिवार्य मानिन्छ, यो छनोटको विषय हुनुपर्ने डा. सुचित्रा दलवी बताउँछिन्। 'प्रत्येक महिलाको पाठेघर छ भने आमा बन्न चाहन्छिन् वा बन्नै पर्छ भन्ने बुझ्नु हुँदैन। उसलाई आफ्नो शरीर र जीवनको अधिकार दिनुपर्छ', उनी भन्छिन् ।
२१औँ शताब्दीमा पनि महिलालाई आमा, छोरी बुहारी मात्रै मानिनु समाजको विडम्बना हो। उनीहरूलाई जिम्मेवारीले बाँधिदिएका छौं तर उनीहरे के चाहन्छन् भनेर सोधिएको छैन। समय परिवर्तनसँगै समाजमा फस्टाउँदै गएको यो सोचलाई परिवर्तन गरी महिलाको चाहनालाई महत्त्व दिन जरुरी रहेको दलवी बताउँछिन्।
तपाईंको ईमेल गोप्य राखिनेछ ।