- सुमनराज पौडेल
आजको युगमा नेपाली विद्यार्थीहरूको जीवन केवल कक्षाकोठाको सीमाभित्र मात्र बाँधिएको छैन। उनीहरूको भविष्यले समग्र राष्ट्रको प्रगति र सांस्कृतिक चेतनालाई पनि आकार दिन्छ। यथार्थमा, बेरोजगारीको दर १९.४५ (नेपाल तथ्याङ्क विभाग, २०२३) र प्रतिवर्ष हजारौँ युवाहरू विदेशमा रोजगारीको खोजीमा प्रस्थान हुनुका तथ्याङ्कहरूले देखाउँछन्—यो केवल सङ्ख्यात्मक तथ्य होइन, यो हाम्रो सामाजिक चेतनाको प्रतिबिम्ब हो।
यस्तो अवस्थामा, विद्यार्थीहरूको भूमिकालाई पुनःपरिभाषित गर्न र नवीन सोच, सृजनात्मक समाधान तथा आत्मसात् उद्यमशीलता अपनाउन आजको आवश्यकता अपरिहार्य छ।
विद्यार्थी जीवनमा डिजिटल प्रवाहले नयाँ चेतनाको उदय गराएको छ। जेनजेडको पुस्ताले प्राविधिक क्षितिजमा अगाडि बढेर नयाँ विमर्श र राजनीतिक सहभागितामा समेत आफ्नै पहिचान बनाउने अवसर पाएका छन्।
नेपालमा ७०% भन्दा बढी युवाहरू इन्टरनेटमार्फत विभिन्न सूचना, विचार र प्रेरणासँग जोडिएका छन् (नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकरण, २०२३) यस डिजिटल युगमा, परम्परागत राजनीतिक दृष्टिकोणले जहाँ आफूलाई सीमित महसुस गरिरहेको छ, त्यहाँ नयाँ रचनात्मक अभियानहरूले शिक्षाशास्त्र, छात्रवृत्ति र उद्यमशीलतामा नयाँ अध्याय खोल्न सक्नेछन्।
विद्यार्थी चेतनामा केवल ज्ञानार्जन मात्र होइन, आन्तरिक विकास र सामाजिक जिम्मेवारीको बोध पनि समाविष्ट हुनुपर्दछ। शिक्षाको गुणस्तर, रोजगारीका अवसर र जीवनशैलीका विभिन्न आयामहरूले विद्यार्थीहरूको मानसिक स्वास्थ्य र उद्यमशीलता विकासमा महत्वपूर्ण प्रभाव पारिरहेका छन्। विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनका अनुसार, नेपालका २०५ युवा मानसिक स्वास्थ्य समस्याबाट ग्रसित छन्—यो सङ्ख्या मात्र तथ्याङ्क होइन, यो हाम्रो समाजमा व्याप्त तनाव, प्रतिस्पर्धा र शैक्षिक दबाबको प्रमाण हो।
यसैक्रममा, क्याम्पसमा मननशील काउन्सेलिङ्ग, मेडिटेशन तथा तनाव व्यवस्थापन कार्यशालाहरूले विद्यार्थीहरूको आत्मिक र शारीरिक सन्तुलन कायम गर्न मद्दत पुर्याउनेछन्।
विद्यार्थी सङ्गठनको भूमिकालाई केवल विरोध वा प्रदर्शनको साधनको रूपमा नहेरेर, समाधानमुखी र सहयोगी नेतृत्वको माध्यमको रूपमा पुनर्संरचना गर्नु आवश्यक छ। जसरी सार्वजनिक सेवामा आध्यात्मिक चिन्तनले कर्मको शुद्धता र नैतिकताको विकास गराउँछ, त्यसरी नै विद्यार्थी सङ्गठनहरूले पारदर्शिता, सहकार्य र आत्मसमर्पणका सिद्धान्तहरूलाई आत्मसात् गर्दै आफ्नो क्रियाकलापलाई समाजको व्यापक हितमा परिणत गर्न सक्नेछन्।
विद्यार्थी र रोजगारीको सम्बन्धलाई हेर्दा, शिक्षा प्रणालीमा सुधारका लागि आवश्यक परिवर्तनहरू अविलम्ब अपनाउनुपर्ने आवश्यकता प्रकट हुन्छ। निजी शिक्षण संस्थानहरूको मनमानी शुल्क व्यवस्था, सरकारी विद्यालयहरूको अवहेलित अवस्थालाई सुधार गर्ने र व्यावसायिक तालिम तथा इन्टर्नसिपका अवसरहरू सिर्जना गर्ने पहलहरू, विद्यार्थीहरूलाई आत्मनिर्भर बनाउने दिशामा ठोस पाइला हुन्। यसबाट मात्र उनीहरू आफ्नो व्यक्तिगत विकाससँगै राष्ट्रको प्रगतिमा योगदान पुर्याउन सक्षम हुनेछन्।
आजको प्रविधि-प्रधान युगमा, विद्यार्थीहरूले केवल विद्या ग्रहण गर्ने स्तरमै सीमित रहनु हुँदैन। उनीहरूले सामाजिक र आर्थिक समस्याहरूलाई समाधान गर्ने नवप्रवर्तनात्मक विचारहरूको विकासमा पनि संलग्न हुनुपर्नेछ। मोबाइल एप, वेब प्लेटफर्म र अन्य डिजिटल उपकरणहरू मार्फत सामाजिक समस्या समाधानका लागि सिर्जनात्मक प्रतिरोधको उपाय अपनाउनु, हाम्रो युवा शक्ति र नवप्रवर्तनशील सोचको प्रत्यक्ष प्रतिबिम्ब हुनेछ।
विद्यार्थी चेतनाको पुनरुत्थान र आत्म समर्पणमा आधारित सोचले मात्र नेपालको भविष्य उज्ज्वल बनाउन सक्छ। जसरी आध्यात्मिक चिन्तनले सार्वजनिक सेवामा पारदर्शिता, निष्पक्षता र नैतिकताको विकास गराउँछ, त्यसैगरी विद्यार्थीहरूले आफ्नो अन्तर्निहित क्षमता र रचनात्मकता प्रयोग गरेर राष्ट्रिय विकासका विभिन्न पाटाहरूमा क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याउन सक्छन्।
अन्ततः, नेपाली विद्यार्थीहरूको भविष्य एक गहिरो चिन्तन, सहकार्य र नवीन सोचमा निहित छ। यदि हामीले उनीहरूलाई सही दिशा र अवसर प्रदान गर्न सक्यौं भने, त्यो शक्ति राष्ट्रलाई मात्र होइन, अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा नेपालको पहिचानलाई पनि प्रबल बनाउने छ। युवा शक्ति र नवीन सोचको सही समन्वय भएमा, नेपालले विश्वमै नयाँ अध्याय र पहिचान सिर्जना गर्न सक्छ।
तपाईंको ईमेल गोप्य राखिनेछ ।