काठमाडौं : सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक शासन व्यवस्थाका पछाडि नेपाली जनताले पटक–पटक गर्दै आएका ऐतिहासिक जनआन्दोलन, सशस्त्र सङ्घर्ष, त्याग र बलिदानको गौरवपूर्ण इतिहास छ। विभिन्न कालखण्डका राजतन्त्र, निरङ्कुशता र केन्द्रीकृत शासन व्यवस्थालाई त्याग्न हामीबीचको एकता तथा साझा प्रतिबद्धताकै कारण अहिलेको व्यवस्था ल्याउन हामी सफल भएका हौँ।
राजनीति भनेको सेवा हो। जबसम्म राजनीति सेवाभावले गरिदैँन तबसम्म सही प्रतिफल प्राप्त गर्न सक्दैँनौ। प्राप्तिको चाहना राजनीति हुन सक्दैन।
मो सङ्घर्षबाट ल्याएको अहिलेको उत्कृष्ट राजनीतिक प्रणाली व्यवस्थापन गर्न हिजोजस्तै राजनीतिक प्रतिबद्धता मुलुकले खोजिरहेको छ।
सङ्घीयतालाई व्यवस्थापन गर्नेतर्फ जानुपर्छ भन्नेमा सांसदको दुईमत छैन। एकरुपता नै छ। तर नेतृत्वमा सुधार गर्ने बानी देखिँदैन। सुधारको लक्षण आजको आवश्यकता हो। राजनीतिप्रति निराश भएका जनतालाई विश्वास जगाउनुपर्छ।
हामी बहुदलीयता र बहुलवादसहितको खुला समाजमा छौँ। नेपालको संविधानले प्रत्यक्ष र प्रतिनिधिमूलक लोकतन्त्रको सम्मिश्रणसहित प्रत्यक्ष तथा समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीको अभ्यास अवलम्बन गरेको छ। तर, संविधानको परिकल्पना तथा भावनाभन्दा बाहिर गएर काम गर्दा हामीमाझ समस्या देखापरिरहेका छन्।
संविधानले सबै जातजाति, धर्म, वर्ग, सिमान्तकृत समुदायलाई लक्षित गरी ल्याएको समानुपातिक समावेशीताको प्रयोग, मनपरेका व्यक्तिको भर्तीकेन्द्र बनेको छ।
संविधानको भावना र सिद्धान्तबाट बाहिर गएपछि समस्या आउँछ। यसैको प्रतिफल अहिले हामी भोग्दै छौँ। कानुन निर्माण गर्ने मुख्य जिम्मेवारी लिएका हामीले विषयगत समितिमा छलफल गरिरहेका छौँ।
विषयको उठान पनि गरेका छौँ। अबको अधिवेशनमा बाँकी रहेका कानुन बनाउन पहल बनाउनुपर्छ भन्ने छ।
संसदीय अभ्यासबाट म आफूसँग पनि सन्तुष्ट छैन। एक वर्षमा हामीले जति गर्नुपर्ने थियो त्यति गर्न सकिएन। कानुन बनाउन निर्वाचित भएका हामीले अघिल्लो अधिवेशनमा एउटा मात्र कानुन बनाएका छौँ।
कानुन नबनाउने, राजनीतिक व्यवस्थाको व्यवस्थापन नगर्ने, संविधानको परिकल्पना तथा मर्मभन्दा बाहिर गएर कार्यान्वयन गर्ने तर प्रतिफल उत्कृष्ट खोज्छौँ। समस्या यहाँनिर छ। व्यवस्थामा कमजोरी होइन, हामीमा छ। जसरी हामीले संसदीय अभ्यास गर्नुपर्थ्यो सोहीअनुसार हामीले नगरेका हौँ।
संसद्ले काम गरेन भनेको मतलब सरकाले संसद्लाई काम दिएन भन्नु हो। म सरकार पक्षकै सांसद हो। एउटा मात्र कानुन बन्नुको पछाडि हामीले संसद्लाई बिजनेस दिन सकेनौँ। त्यसको समीक्षा सरकारले गर्नुपर्छ।
हामीले हाम्रो संसदीय दलको बैठकमा, हामी गठबन्धनका नेताहरुसँग, सबै दलका साथीहरुसँग भन्छौँ, सरकारले बिजनेस त दिनुर्यो नि। कानुन बन्न नसक्नुको दोष सरकारलाई जान्छ।
सांसदको मुख्य जिम्मेवारी प्रभावकारी बन्न नसक्दा संसद्मा खर्च मात्र भयो, रकम दुरुपयोग, सांसदले यत्ति पैसा खाए, सिध्याए लगायतका नकारात्मक भाष्य निर्माण भएको छ।
सांसदलाई निरीह बनाएर राखिएको छ। समाजमा हामीले जुन किसिमको नकारात्मकता निर्माण गरेका छौँ। जहाँ चपाउने दाँत एउटा, देखाउने दाँत अर्को। सरकार संसद्प्रति जिम्मेवार हुनुपर्छ। संसद् पनि आम जनताप्रति उत्तरदायी हुनुपर्छ। यो अन्योन्याश्रित सम्बन्ध छ।
जनतालाई सुशासनको अनुभूति दिलाउन, हामी सुध्रिनुको अर्को विकल्प छैन। मुलुकमा भ्रष्टाचार मौलाउँदै जानु, सुशासन कायम गर्न नसक्नुमा दोषी अरु कोही होइन, हामी नै हाँै। हामी व्यक्ति दोषी हौँ। राजनीतिक दल दोषी हो। हामी सुध्रिनु आवश्यक छ।
हामीले आफूलाई सुधार नगरी अर्कालाई दोष लगाएर पन्छिन खोज्ने हो भने झन समाजलाई अर्को ठाउँमा लगिदिन्छ। अहिलेको जनताको सबैभन्दा ठूलो समस्या हामीले सुशासन दिन सकेनौँ।
तीन तहका सरकारले भ्रष्टाचारलाई नियन्त्रण गरी सुशासनको प्रत्याभूति दिन सके जनतामा आशा, भरोसा, उत्साहको वातावरण सिर्जना हुन्छ। युवाको कर्हिगमन पनि रोकिन्छ। संविधानको परिकल्पना, विधिविधानभन्दा बाहिर जानुहुँदैन। त्यो परिधिभन्दा बाहिर गई कार्यान्वयन गर्दा समस्या आएको छ। तसर्थ सुधारको सुरुआत आफैँबाट गर्नु आवश्यक छ।
एउटा पुस्ताले दुःख नगरी मुलुक बनेको छैन। त्यसकारण एउटा पुस्ता उच्चरुपमा काम गर्न तयार हुनैपर्छ। अबको समय हामीले आफूलाई त्यसका लागि तयार गर्ने हो।
सहरमा विलासी जीवनमा रमाउनुपर्छ भन्ने मानसिकताले मुलुकमा अनियमिता मौलाएको छ। हामीले भ्रष्टाचार नियन्त्रण गर्नैपर्छ। सुशासन दिनैपर्छ। हामीसँग अर्को विकल्प छैन।
सफल संसदीय अभ्यासलाई प्रभावकारी बनाउन नेतृत्वमा रहेका व्यक्ति इमानदार हुनुपर्छ। संविधानको परिकल्पनाभन्दा बाहिर गएर काम नगर्नेमा प्रतिबद्ध रही कार्यान्वयन गरेमा सोही अनुसारको प्रतिफल प्राप्त गर्न सकिन्छ। अहिलेको व्यवस्थाप्रतिको जनताको माया अपार छ जसले सांसदको गरिमा बढाएको छ।
लामो समयदेखि केन्द्रीकृत शासन प्रणाली पाएका जनताले सङ्घीय सरकारको भूमिका कानुन बनाउने, विधिसङ्गत रुपमा शासन सञ्चालन गर्ने, प्रणालीलाई व्यवस्थित गर्नमा केन्द्रित हुन्छ भनी बुझ्न सकेका छैनन्।
हामी व्यवस्थाअनुसारको सांसदको भूमिका जनतालाई बुझाउन सकेका छैनौँ। जनताको एकात्मक शासन व्यवस्थामा रहेको मनोविज्ञान केन्द्रीकृत शासन व्यवस्थामा आइपुग्दा पनि परिवर्तन गर्न सकेका छैनौँ।
जनतालाई सांसदप्रति विश्वासको वातारण निर्माण गर्न आवश्यक छ। मेरो पहिलो कार्यकाल अन्य कार्यकालको तुलनामा बढी प्रभावकारी बन्यो। त्यसपछिका कार्यकाल क्रमशः कम प्रभावकारी बने। कारण हिजोको व्यवस्थामा सांसदको भूमिका आज पनि अपेक्षा गर्नु। सडक निर्माण, खानेपानी, बिजुली लगायतका विकास निर्माणका काममा स्थानीय सरकारको प्रत्यक्ष भूमिका रहने तर जनताले सङ्घीय सरकारबाट अपेक्षा गर्दा हामीप्रतिको विश्वास घट्दो पाइन्छ।
जनताले विकासका पूर्वाधार निर्माणका समस्यालाई सम्बोधन गर्न स्थानीय तथा प्रदेश सरकारलाई सचेत गराउने अप्रत्यक्ष रुपमा भूमिका हामी निर्वाह गरिरहेकै हुन्छौँ। हामी जनताका प्रतिनिधि हौँ। जनताका समस्या सम्बोधनमा सहजीकरण गर्नुपर्छ।
व्यक्तिगत रुपमा म स्थानीय सरकारलाई अझ बलियो बनाउनुका साथै लगाम पनि लगाउने गर्नुपर्छ भन्ने पक्षमा छु। अझ बढी अधिकार दिई सशक्त तथा सक्षम बनाउनुपर्छ।
स्थानीय सरकार भएपछिका कामकारबाही धेरै ठाँउमा राम्रा छन्। तर कतिपय ठाउँमा परिकल्पना बाहिर गएको पाइन्छ। स्थानीय सरकार बेलगाम भएको छ। स्थानीय सरकारले आफैँ खर्च गर्ने, बजेट निर्माण, कानुन निर्माण गर्छ। उसले प्रतिपक्षको सामना गर्दैन। स्थानीय तहलाई प्रतिपक्ष भएको बनाउनुपर्थ्यो पार्टीले पालिका प्रमुख उपप्रमुखको टिकट दिएर वडाध्यक्षको नदिई स्वतन्त्र छोडिनुपर्यो। जो मान्छे सक्षम, क्षमतावान् छ उही आउँछ।
पार्टीको छत्रछायामा हुने अपराधिक गतिविधि सङ्गठित अपराधजस्तो भयो। यसबाट रोक्नुपर्छ।
मेरो निर्वाचन जिल्ला बर्दिया कृषिको प्रचुर सम्भावना रहेको छ। कृषिमा आधारित अर्थतन्त्र छ। मेरो प्राथमिकता किसान हो। तर किसानले मल, बीउ, सिँचाइ, बजार पाएका छैनन्। जुन मैले मेरा मतदातालाई कृषिका सामग्री दिन सकिन। जनता कहाँबाट खुसी हुनु? बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्जले ५२ प्रतिशत क्षेत्र ओगटेको बर्दियामा जङ्गली जनावरको आतङ्क छ। राष्ट्रिय निकुञ्जको व्यवस्थापन हामीमाझ ठूलो चुनौतीको विषय हो। तीस वर्षसम्म पनि बबई सिँचाइ आयोजना सम्पन्न हुन सकेको छैन। राज्यको नीतिनिर्माणमा हामी छौँ तर एकथरीले साँचो लिएर बसेको छ खोल्दै खोल्दैन।
संसद्मा बोलेर, कराएर मात्र पनि नहुँदो रहेछ। तुलनात्मक रुपमा जनता केही सन्तृष्ट होलान तर अपेक्षाअनुरुप सन्तुष्टिको वातावरण सिर्जना हुन सकेको छैन।
(सांसद गौतमसँग रासस समाचारदाता सीता भट्टराईले गरेको कुराकानीमा आधारित। बर्दिया क्षेत्र नं १ बाट निर्वाचित गौतम नेपाली कांग्रेसबाट प्रतिनिधिसभा सदस्य हुन्।)
तपाईंको ईमेल गोप्य राखिनेछ ।